Rouwen, een heel leven lang

Een tijd terug had ik een hele mooie, maar ook ingrijpende sessie met 2 broers en een zus.

Ze waren inmiddels allemaal tussen de 40 en de 65 jaar en kwamen oorspronkelijk uit België maar woonden als kind in Congo. Al op jonge leeftijd waren deze 3 kinderen hun moeder verloren. Tijd voor rouwen was er niet, papa had direct een andere vrouw en de kinderen werden terug naar België gestuurd; elk bij andere familieleden of in een internaat.

Op het eerste gezicht lijkt het misschien een vrij extreme situatie om zomaar je hele familie kwijt te raken ten tijde van rouw. Deze kinderen waren niet alleen plots hun mama kwijt, ook hun broers en zus zijn ze verloren geraakt en ze moesten halsoverkop Afrika verlaten, waardoor ze ook mekaar uit het oog verloren. Deze gecompliceerde rouwprocessen komen in de praktijk veel vaker voor dan je denkt. Niet fysiek zoals in dit voorbeeld, maar wel emotioneel.

Rouwen, persoonlijk en zelfzuchtig

Rouwen is heel persoonlijk. Er zijn weliswaar algemene fases van rouwverwerking, maar hoe en in welk tempo je die doorloopt is voor iedereen anders. Tijdens een rouwproces kunnen er allerlei oude pijnen naar boven komen. Er kunnen bijzondere overtuigingspatronen ontstaan en leer- of gedragsproblemen. Karaktertrekken worden gevormd of veranderen. Het kan een heel diepgaand en intiem proces zijn. Je staat echt heel dicht bij je ziel op dat moment.

Tegelijk is rouwen ook zeer egoïstisch. Je bent heel erg met jezelf bezig en weinig met de ander. Het is heel moeilijk om je op dat moment te verplaatsen in iemand anders, omdat je eigen verdriet zo diep gaat. Daardoor ontstaan er al snel allerlei aannames waarbij je je eigen verdriet gaat spiegelen of zelfs vergelijken. Het is niet omdat jij iets zo voelt dat dit wil zeggen dat die ander dat dan ook zo voelt of moet voelen. En zijn of haar verdriet is niet meer of minder dan dat van jou, enkel omdat diegene er anders mee omgaat.

Al die dingen kunnen bewust en onbewust voor afstand of zelfs wrijving zorgen. En omdat rouwen zo’n overweldigend proces kan zijn kan die afstand het hele gezinsleven beïnvloeden.

Zelf rouwen en iemand begeleiden is lastig

Dit maakt het ook zo moeilijk voor ouders om hun kinderen te begeleiden bij bijvoorbeeld overlijden of een echtscheiding. Je eigen emoties staan enorm in de weg. Daarbij komt dat kinderen op een hele andere manier rouwen dan volwassenen. Heel expressief of juist heel erg naar binnen gericht. Gevoelens zitten vaak zo diep dat ze er niet altijd bij kunnen. Kinderen hebben dan een bepaald gedrag maar ze weten zelf niet waarom. Terwijl dit gedrag voortkomt uit heel veel pijn. Het risico bestaat dat je als ouder, in een periode waarin je zelf ook totaal niet goed in je vel zit, heel erg sterk reageert op dat gedrag maar niet in staat bent om bij dat gevoel te komen en te weten wat erachter zit.

Ook gebeurt het vaak dat ouders hun eigen rouwverwerking ondergeschikt maken. Ze stoppen hun eigen pijn en verdriet weg, capsuleren het als ware, om er helemaal te zijn voor hun kind(eren). Dat lijkt op de korte termijn misschien handig, maar op de lange termijn kunnen al die onverwerkte gevoelens je enorm in de weg staan en het kan moeilijk zijn om er dan nog bij te geraken en terug in contact te komen met jezelf.

Rouwen heeft tijd nodig

Rouwen heeft echt tijd nodig, dat mag niet geforceerd worden. Het is geen lineair proces. Soms denk je “Het is gedaan”,  maar dan begint het terug opnieuw. Het is een soort van spiraal/ waarbij je telkens dezelfde thema’s tegenkomt en steeds dichter bij jezelf komt. We nemen vaak niet genoeg de tijd om echt te rouwen, om er echt bij stil te staan. Mijn vader is overleden toen ik 14 was. Dat heeft echt 20 jaar geduurd voordat ik weer met mijn voeten op de aarde stond.

Maar de meeste mensen geven zichzelf niet zoveel tijd om stil te staan bij het rouwproces. Of ze krijgen niet zoveel tijd. Als er iemand overlijdt zie je vaak dat er in het eerste jaar heel veel begrip en steun is. De eerste verjaardag zonder …., de eerste vakantie, de eerste keer kerst alleen. Maar daarna gaat voor de omgeving het leven weer door. Terwijl de achterblijvers dan misschien net uit de overlevingsstand durven te stappen. Terwijl het verdriet misschien dan pas echt goed begint door te dringen.

Ook is er weinig ruimte voor rouwen in onze Westerse samenleving. Als iemand in je familie sterft, krijg je -een- 1 tot 3 dagen tijd om te rouwen. Als je oma sterft middenin de examenperiode is daar begrip voor, maar na een dag moet je wel proberen terug mee te doen aan de examens.

Begeleiding bij het rouwen

Hoe kunnen ouders hun kind helpen zonder aan hun eigen verdriet voorbij te gaan? Hoe kun je als gezin allemaal je eigen verdriet verwerken zonder dat er afstand of wrijving ontstaat? Het is goed om je er bewust van te zijn dat kinderen niet altijd alles aan hun ouders vertellen, als ze zien dat deze zelf ook verdriet heeft of het juist weg stopt. Ze gaan ervan uit dat de ouders al zoveel pijn te dragen hebben, dat ze ervoor kiezen om zich terug te trekken met hun pijn in hun innerlijke wereld. Dit in plaats van het verdriet te delen met iemand. Dit is de reden waarom je in de opleiding Kindercoaching standaard ook rouwbegeleiding krijgt.  Als kindercoach kan je heel zachtjes de verborgen beslissingen/overtuigingen terug naar de oppervlakte brengen om ze dan te laten helen.

Maar ook voor de ouder kan een Lazuli-rouwbegeleider tijdens dit langdurige proces een enorme steun zijn. Deze helpt je om de verbinding met jezelf weer te vinden, maar ook met je familieleden. Hij of zij kan jullie, individueel en als gezin, handvatten geven en de ruimte om echt in contact te komen met je gevoel.

Ook als je merkt dat een bepaalde gebeurtenis na een flinke tijd rouwen nog steeds pijnlijke gevoelens oproept of erg veel impact heeft op wie je bent, kan een coach je helpen om alles de plek te geven die het verdient. Juist door er met een buitenstaander over te praten kun je als betrokkenen dichter tot elkaar komen.

Uit de sessie die ik had met de 2 broers en de zus uit mijn voorbeeld, kwam heel sterk naar voren dat ze allemaal andere gedachten hadden over hoe de ander het ervaren heeft. Andere ideeën over hoe de ander met het verdriet omging. Thema’s die vaker terugkomen in mijn praktijk. Natuurlijk zouden ze veel meer aan elkaar gehad hebben mochten ze samen gebleven zijn.  Er had misschien meer plaats geweest voor hun verdriet. Maar het is niet gezegd dat ze meer met elkaar zouden gepraat hebben. Toen iedereen zijn gedachten en emoties gedeeld had, ontstond als vanzelf een nieuwe soort energie in de ruimte. Harmonie, verbinding, samenhorigheid en hartscommunicatie vulden de harten van de aanwezigen. Het was een van de meest ontroerende sessies die ik ooit gedaan heb. Pas nu, zoveel jaren later, konden ze hun emoties over alles wat er gebeurd is kwijt. Ik was echt onder de indruk van wat rouwbegeleiding voor deze mensen kon betekenen.

Geef het tijd

Of je nu wel of niet voor een coach kiest, het belangrijkste is dat je jezelf en de mensen om je heen echt de tijd gunt. Er zijn geen regels over hoeveel verdriet je mag hebben en hoe lang. De voornoemde broers en zus zouden ook als ze wel bij elkaar waren gebleven nog steeds het gemis voelen van hun moeder. Je kunt gewoon lekker bezig zijn en ineens een liedje horen of iets ruiken of ergens zijn waardoor je een herinnering krijgt van de overleden persoon. Misschien heb je dan een traan of een glimlach op je gezicht. En dat zijn nu juist de momenten om te koesteren.

Want rouwen is nooit gedaan. Dat doe je een leven lang.

Waar sta jij in je rouwproces? Wat heb jij nodig op dit moment om te kunnen rouwen?

Nood aan persoonlijke rouwbegeleiding? Mail je vragen hier.