Voel eens wat je voelt; ook in de klas!

Ken je dat? Als je de kinderen in een kringgesprek vraagt wat ze dit weekend gedaan hebben kunnen ze (bijna) allemaal in een paar zinnen vertellen wat ze gedaan hebben. Maar vraag ze naar hun gevoelens en de helft van je klas klapt ineens dicht.

Op school krijgen kinderen te maken met heel wat emoties. Hun eigen emoties, die van de andere kinderen, en van jou als leerkracht. Door daar in de klas (en op het schoolplein) aandacht aan te besteden worden kinderen zich hier meer bewust van en leren ze dit onder woorden te brengen. Dit is een belangrijk onderdeel van hun sociaal-emotionele vaardigheden!

Communiceren op basis van gevoel

Kinderen communiceren veel meer rechtstreeks vanuit hun kern en kunnen niet altijd er de juiste woorden aan verbinden. Zeker niet wanneer ze ook nog geleerd hebben dat emoties niet geuit mogen worden. Hoewel wij verbale communicatie vaak als de norm zien is dat voor veel kinderen niet gemakkelijk omdat zij vaker op een onbewust niveau communiceren. Hoe kunnen wij als volwassenen en als leerkracht hen daarbij helpen?

Baby’s communiceren op gevoel, op basis van intonatie en gezichtsuitdrukking. Intuitief. Dit is de eerste vorm van communicatie die je leert als mens en voor veel kinderen is het nog altijd de meest ontwikkelde vorm. Kinderen lezen andere mensen met meerdere heldere zintuigen. Ze zien, ze horen, maar ze voelen ook.

Kopieergedrag

Het is dus belangrijk om kinderen verbale technieken aan te leren. Dat helpt hen om zich als mens uit te drukken. Voor een groot deel leren kinderen dit door te kopiëren. Van ouders, leerkrachten, vriendjes, en alle andere mensen om zich heen. Zo leren ze welk woord bij welk voorwerp hoort of bij welke handeling. Hoe je een zin moet opbouwen en hoe je door middel van je woordkeuze de betekenis van een zin kunt veranderen. Wat we taalgevoel noemen is feitelijk het resultaat van alle ‘data’ die een kind vanaf zijn geboorte verzameld heeft.

Welnu, dat is gelijk het eerste probleem. Wat je niet hoort kun je ook niet kopiëren. En helaas vinden veel volwassenen praten over gevoelens behoorlijk lastig. En als ze het al doen, dan nog altijd met andere volwassenen. Buiten het gehoor van de kinderen.

Dus horen kinderen wel dagdagelijks hoe ze concrete zaken in woorden kunnen gieten maar juist bij iets abstracts als emoties moeten ze het zonder voorbeeld doen. Maar we verwachten vanaf een bepaalde leeftijd wel ineens dat ze het kunnen. Uit het niets dus. We vergeten soms dat we kinderen best eerst laten ervaren wat emoties en gevoelens eigenlijk zijn en hoe je die kunt herkennen.

Non-verbale communicatie

Daarbij komt dat wij als volwassen soms zo sterk de nadruk leggen op die verbale kant van communicatie dat wij vergeten om op andere niveaus te communiceren. Of eigenlijk zijn wij ons er gewoon niet bewust van. Onderzoek na onderzoek toont aan dat ook bij volwassenen de non-verbale communicatie minstens net zo belangrijk is als de woorden die je zegt.

En toch registreren we op veel scholen uitvoerig de woordenschat van een kind zonder al teveel tijd en aandacht te besteden aan bijvoorbeeld lichaamstaal, of communiceren vanuit je hart. We negeren dus vaak die eerste basale vorm van communicatie die een kind al eigen is om ze een vorm aan te leren die ook bij volwassenen niet altijd toereikend is.

Ik ben zelf geboren in Afrika. Daar communiceerde ik met alles om mij heen; met de natuur, de mensen, de dieren. Maar niet per se met woorden. Pas later leerde ik verbaal communiceren. Daardoor ben ik mij echt bewust dat praten maar één manier is en dat er nog veel meer andere manieren zijn om in contact te komen met elkaar. Juist ook bij kinderen.

Wat je als leerkracht kunt doen

Allereerst; jezelf openstellen voor non-verbale communicatie, op basis van gevoel. Juist door aansluiting te vinden bij kinderen, en op hun niveau te communiceren, creëer je draagvlak voor de ontwikkeling van verbale vaardigheden. Besef hoe moeilijk het kan zijn om woorden te geven aan gevoelens en situaties. We weten soms zelf al niet hoe we nee moeten zeggen. Of moeten uitleggen wanneer we het niet leuk vinden hoe iemand ons behandelt. Waarom zou dat makkelijker zijn voor een basisschoolkind wat zich gepest voelt of eenzaam?

De volgende stap is dat we kinderen de woorden leren om te vertellen wat ze voelen, en wie ze werkelijk zijn. En om te kunnen verwoorden wat je voelt zul je eerst moeten leren wat emoties en gevoelens eigenlijk zijn, en hoe je ze kunt herkennen. Zo kan een kind boos lijken terwijl het onderliggend eigenlijk verdriet heeft. Of denken dat ze ziek zijn terwijl ze eigenlijk buikpijn hebben omdat ze ergens angst voor hebben.

Het is dus goed om te leren je echt bewust te worden van wat je voelt en denkt en dit te kunnen benoemen. Dit helpt een kind om voor zichzelf op te komen en om te durven zijn wie het is. En eens ze deze vaardigheid onder de knie hebben kunnen ze zich ook makkelijk verplaatsen in anderen.

Observeren wat je voelt

Een manier om dit te doen is het inlassen van momenten waarbij kinderen bij zichzelf naar binnen kunnen gaan en hun gevoel daarbij uiten. Bijvoorbeeld door middel van een meditatieoefening. Dit hoeft niet lang, 5 minuten is soms al genoeg. Gewoon je ogen sluiten en eens echt voelen wat je voelt. Vraag kinderen ook om dat gevoel onder woorden te brengen. Als juf of meester kun je zelf het goede voorbeeld geven door ook jouw gevoel te benoemen.

Ook zijn er heel veel verschillende spelvormen te vinden online die je kunnen helpen om op een speelse manier het herkennen en benoemen van emoties in je lessen te verwerken. Het is goed om regelmatig de vraag te stellen: ‘En hoe voelt dat dan?’ ‘Storm in je hoofd, een kriebel in je buik, een glimlach op je gezicht’. Welke woorden passen daarbij en welk gedrag? De focus ligt dan dus even niet op ‘waarom ben je boos?’ of ‘hoe zorg je ervoor dat je zo snel mogelijk niet meer verdrietig bent?’. Accepteer wat een kind voelt. Zo laat je zien dat alle emoties er mogen zijn!

Ook kun je er een gewoonte van maken om emoties bij jezelf waar te nemen en te uiten, op allerlei manieren. Al was het maar om kinderen te leren dat het heel normaal is deze dingen te bespreken met elkaar en dat het niet iets is wat weggestopt hoeft te worden. Zo help je een kind op meerdere vlakken. Het is goed voor hun taalontwikkeling en hun sociaal-emotionele vaardigheden. Maar bovenal is het goed voor hun welzijn en geluk.

En daar profiteert de hele klas van.

___________________________________________________________________________
Hoe ga jij om met emoties in de klas? Ik lees het graag in de reacties!