Zelfkennis? Zoek het zelf maar uit!

Wie ben ik? Wat zijn mijn talenten? Hoe zien anderen mij? Wat werkt voor mij, wat past bij mij? Allemaal vragen die te maken hebben met zelfkennis. We ontwikkelen al tijdens onze kindertijd een beeld van onszelf met onze sterke en minder sterke punten. En we blijven de rest van ons leven aan dat beeld sleutelen. Je blijft jezelf tenslotte ontwikkelen en dus valt er steeds iets nieuws te leren. Bovendien hebben maar weinig mensen op hun 20ste al hun levenslessen al geleerd. Het is dus normaal dat je jezelf steeds beter of opnieuw leert kennen.

Als coach en trainer ontmoet ik echter regelmatig mensen die worstelen met hun zelfbeeld en zelfkennis. Mensen die ‘op zoek zijn naar zichzelf’. Zij hebben het gevoel dat ze zichzelf beter moeten leren kennen, en soms hebben ze het gevoel dat ze zichzelf eigenlijk helemaal nog niet kennen. In elk geval; hun zelfbeeld klopt niet.

Levenslange zoektocht

Daarom is het belangrijk dat we als ouders en verzorgers een stevige basis leggen voor de levenslange zoektocht naar zelfkennis. Als je weet wie je bent en wat je kan sta je een stuk steviger in het leven. En zelfkennis gaat hand in hand met zelfvertrouwen; nog een cadeau wat je graag aan je kinderen meegeeft. Het goede nieuws is dat je elke dag iets over jezelf kunt leren, ook in alledaagse situaties. Toch is dat voor kinderen soms lastig om dat ze nog niet zo goed kunnen reflecteren. Jezelf, je gedrag en de situatie van een afstandje bekijken. Daar hebben ze onze hulp als opvoeders hard bij nodig.

Alleen, daarin schuilt ook een grote valkuil.

Want doordat onze kinderen zo sterk afhankelijk zijn van ons op dit gebied, hebben we ook ontzettend veel invloed op de vorming ervan. We begeleiden kinderen met de beste bedoelingen maar vaak vanuit wie wij zijn, vanuit onze eigen valkuilen. We zien onszelf terug in onze kinderen en willen voorkomen dat ze dezelfde fouten maken als wij. Daardoor vergeten we soms dat onze kinderen, ondanks al die gelijkenissen, unieke individuen zijn. Ze hebben hun eigen ziel, hun eigen valkuilen en hun eigen levenslessen. En om die te ontdekken moeten ouders meer de controle los laten en kinderen ruimte geven om dingen voor zichzelf te ontdekken en op te lossen.

Meningen van anderen

Dat opdringen van de eigen mening en visie begint al heel vroeg en meestal hebben we het niet eens door. “Wat gaan jullie vanavond eten? Toch geen spruitjes he?” “En moet je dan maandag weer naar school? Jammer zeg.” “Jij bent toch al veel te oud voor Cars?” Bij oudere kinderen zie je het vaak terug in de vorm van ‘adviezen’ die eigenlijk instructies zijn. “Je vraagt gewoon even aan de juf of…” “Wat je het beste kunt doen…”

Wat deze voorbeelden gemeen hebben is dat het kind vrij weinig over zichzelf leert in deze situaties maar vooral veel over de ander. Wat anderen verwachten, wat anderen vinden, hoe anderen jou zien. Dan is het niet zo gek als je 30 jaar later ineens tot de conclusie komt dat je zelfbeeld eigenlijk heel weinig met jezelf te maken heeft. Door van alles voor kinderen in te vullen ontnemen we ze de kans om te ontdekken wie zij zijn, los van hun omgeving.

Zelf uitzoeken

Als ouder en opvoeder heb je natuurlijk een mening. Maar daar waar het kan zou ik zeggen; ‘laat het ze eerst zelf maar eens uitzoeken’. Ook kunnen we kinderen helpen door ze gerichte vragen te stellen, het liefst open vragen. Ook met relatief jonge kinderen kun je al gezellige gesprekjes voeren over waarom je vrienden eigenlijk je vrienden zijn of waar je blij of boos of verdrietig van wordt. En bij oudere kinderen kun je heel gericht naar hun mening vragen over zaken die hen aangaan. Of over onderwerpen die bijvoorbeeld tijdens het avondeten ter sprake komen. En gaat er iets mis? Vraag dan eerst wat ze zelf denken dat een goede oplossing zou zijn.

Het loslaten van je eigen ideeën en verwachtingen kan soms heel moeilijk zijn. Soms gaat het keihard tegen je gevoel als ouder in. Zo vertelde een cursist mij een verhaal over haar 2 kinderen, van 17 en 21. Die kinderen kwamen allebei in dezelfde week bij haar om te zeggen dat ze met school wilden stoppen. Eerder zou ze hier ontzettend van zijn geschrokken en waarschijnlijk geprobeerd hebben het idee uit hun hoofd te praten. Maar dankzij de cursus kon die moeder voorkomen dat ze in totale paniek raakte en tegen haar kinderen zeggen: “Ok, ga maar ontdekken wat je dan wel wilt”. En die kinderen zijn dat ook echt gaan doen en kunnen nu tot rust komen. Door de reactie van die moeder heerste er harmonie en groeide ook bij die kinderen het vertrouwen dat ze op hun eigen oordeel en intuïtie mogen afgaan. Terwijl, als die moeder heel negatief gereageerd had, dan waren ze in een strijd belandt. Als je gaat duwen dan duwt de ander terug. En uiteindelijk was die strijd in een impasse belandt. Hadden de kinderen dan nu nog op school gezeten? Misschien. Maar ze zouden dan totaal niet gemotiveerd zijn, en niet de kans hebben om iets over zichzelf te leren. Nu gaan die jongeren zelf kunnen bepalen wat belangrijk is voor hen, welke studies ze willen doen, welk werk, hoe ze in het leven kunnen staan. Deze moeder heeft haar oordeel los kunnen laten en durfde te vertrouwen op het oordeel van haar kinderen. Wat een hoop liefde spreekt daaruit!

Zelf doen

We vertellen onze kinderen vaak dat er geen grenzen zijn aan hun mogelijkheden. En daarna werpen we zelf allerlei grenzen op in de vorm van onze eigen mening. Uit bescherming en uit liefde, maar toch. Willen we ze de kans geven om te ontdekken wie zij zelf zijn, dan moeten we af en toe een stapje terug doen. Want we kunnen kinderen nog zoveel kennis bijbrengen, maar zelfkennis is iets wat je zelf moet ontdekken. Wij kunnen ze alleen de tools meegeven.

Eva Storm