Ken je dat? Je bent moe, chagrijnig en je wilt het liefste alleen gelaten worden met je kopje thee. En juist die dag zijn je kinderen extra veeleisend en superongeduldig. Alsof ze het erom doen.
Maar dat is natuurlijk niet zo. En het is ook allesbehalve toeval. Want ook al doe je nog zo je best om je in te houden, en al kies je nog zo zorgvuldig je teksten; je kinderen hebben wel degelijk door hoe jij je voelt. Ze horen het aan je stem. Ze voelen het in de lucht hangen. En ze kennen je door en door. Jouw gemoedstoestand beïnvloedt hoe zij zich voelen.
We denken vaak dat mensen niet in ons hart kunnen kijken maar voor wie écht luistert en voelt is er heel veel zichtbaar, niet enkel door wat we zeggen maar ook hoe en met welke intentie. En weinig mensen staan zo dicht op ons en leren zo goed naar ons te luisteren als onze kinderen. Ook al hebben ze er de woorden niet voor om het uit te leggen; wie jij echt bent is voor hen geen geheim.
Onze woorden hebben vier keer impact op kinderen
Allereerst is er natuurlijk de directe invloed van je woorden. Je letterlijke tekst en de interpretatie daarvan. Maar hoe je overkomt heeft niet alleen met woordkeuze te maken. Ook je intonatie en je gezichtsuitdrukking spelen een grote rol. Denk er maar eens over na. Als een kind geboren wordt kan het nog niet communiceren met woorden. Een baby kan alleen proberen je te begrijpen op basis van je toon, hoe je kijkt en welk gevoel hij of zij bij jou krijgt.
Niet zo gek dus dat non-verbale communicatie ook bij volwassen nog steeds erg belangrijk is. Onderzoek toont aan dat mensen emoties kunnen horen in iemand zijn stem en dat je hersenen niet alleen de woorden en emoties registeren van degene waarmee je praat maar ook zijn of haar intenties proberen te analyseren. Als die dingen niet matchen met wat je zegt dan kom je niet eerlijk over en gaat je boodschap verloren.
Jouw mond vertelt wie jij bent
Naast deze directe invloeden is er ook een derde manier waarop jouw woorden invloed hebben op je kind, al duurt het wat langer voordat die invloed goed zichtbaar wordt. Jouw woorden zeggen iets over jouw karakter of zelfbeeld, wie je wilt zijn en hoe je de wereld ziet.
Jouw woorden, dag in dag uit, scheppen een beeld van wie jij bent. Stel, je gebruikt heel vaak het woord ‘moeten’. “Je moet je kamer opruimen” of “je moet luisteren”. Direct zeg je dan iets over gedrag wat je nu graag zou zien. Maar indirect zeg je ook iets over hoe jij de wereld ziet en ervaart. Dat je dingen doet omdat ze moeten, en niet omdat je ze wilt doen, omdat je er iemand een plezier mee doet of omdat het beter is voor jezelf. Het kan ook iets zeggen over de stress die je ervaart. Zet overal het woord ‘moeten’ voor en zelfs de meest aangename dagindeling lijkt ineens op een vervelend takenlijstje.
Waarom het beeld wat je meegeeft belangrijk is
Moeten we een goede indruk op onze kinderen maken omdat ze anders niet van ons houden? Nee, absoluut niet. Kinderen hebben hun ouders juist onvoorwaardelijk lief. Maar je geeft niet alleen het beeld mee van wie jij bent, maar ook het beeld waar zij zich aan spiegelen.
Hoe groter je rol in het leven van een kind, hoe meer invloed jouw persoonlijkheid heeft op wie zij worden. Een ouder is een voorbeeld waar kinderen zich aan optrekken (‘ik wil net zo worden als mama’, ‘ik ga het gewoon doen, net als mijn papa’) of het excuus waarmee ze kunnen schermen (‘dat doet mijn moeder ook altijd’, ‘daar kan ik niets aan doen, dat heb ik van mijn vader’).
En jouw persoonlijkheid blijkt niet alleen uit wat je doet, maar ook uit wat je zegt. Dan gaat het niet enkel over de woorden die je rechtstreeks tegen een kind zegt maar over alles wat het kind uit jouw mond hoort. Eigenlijk geef je altijd jouw zelfbeeld mee met jouw woorden.
De invloed van jouw zelfbeeld
Misschien ben je al een poos op zoek naar een manier om meer zelfvertrouwen te kweken bij je kind. Meer empathie. Of zou je graag zien dat je kinderen wat minder schelden.
Heb je daarbij wel eens gedacht aan hoe jij praat? Over jezelf, tegen jezelf, over je kind? Opvoeden is immers voorleven. Het goede voorbeeld geven. Als jij constant twijfelt aan jezelf, als jij weinig begrip hebt voor anderen, als jij fel bent met je woorden; wat leert je kind dan? Als de theorie die we meegeven niet klopt met de praktijk die wij laten zien dan komen we ongeloofwaardig over. Wat kinderen dan horen blijft niet hangen, wat ze zien is levenslang ingeprent in hun langetermijngeheugen.
Intentie en oprechtheid
Daarbij is het belangrijk om te onthouden dat kinderen met hun hart communiceren. Ze ‘voelen’ meer dan dat ze horen. Dat vereist een andere manier van communiceren, en een andere houding. Iets zeggen zonder het te menen of je eigen pijn verbergen bijvoorbeeld heeft weinig zin als je kind voelt dat er iets niet klopt. Als wat je zegt niet overeenkomt met wat kinderen zien, horen en voelen dan pikken ze je boodschap minder goed op. Dan geloven ze je minder snel.
Waarom niet eerlijk zijn, en zeggen wat je voelt? Stel dat je angst hebt rondom je kind dat op kamp gaat. Dan hoef je niet gelijk uit te leggen hoe jouw pijn is ontstaan maar je kunt wel benoemen wat je voelt. Eerlijk zeggen dat je die angst hebt, en dat je probeert dat los te laten en het kind jouw vertrouwen te geven.
Toen mijn dochter 8 jaar was, had ik eens een discussie met mijn partner. Ik was geraakt, niet door zijn woorden maar juist doordat er ‘geen woorden’ waren. Toen ik mijn dochter ging halen deed ik mijn best om ‘normaal’ te doen. Ik vroeg hoe het geweest was op school en ze keek me met haar donkerbruine ogen aan: “zeg jij maar eerst… hoe is het met jou vandaag”.
Ik vertelde mijn verhaal en het enige wat zij zei was ‘hm’. Ik opgelucht en zij opgelucht! Nog voor we thuis aankwamen vertelde zij me hoe erg ze gepest was. Wat was ik blij dat ik eerlijk had geantwoord. Nu kon ik er zijn voor haar door te luisteren en haar te leren hoe ze assertief kon zijn.
Spreek je kind aan op zijn (toekomstige) zelfbeeld en niet op zijn gedrag
Als je nu ziet dat je kind de hele tijd computerspelletjes speelt dan kun je wel constant zeggen “nu is het gedaan” en proberen daar afspraken over te maken (wat op zichzelf goed is). Maar als het fout blijft gaan dan blijf je in het negatieve. Spreek uit hoe jij je kind ziet in de toekomst. Zie je iemand met grenzen of zonder grenzen? Iemand met creatieve ideeën die de wereld kan verkennen of iemand die enkel computerspelletjes speelt.
Rommel in kamer? Spreek uit hoe je hoopt dat je kind later gelukkig samenleeft met andere mensen en dat het daarom belangrijk is dat het leert om zijn rommel in zijn eigen kamer te houden.
Focus op je einddoel
Uiteindelijk gaat het niet om wat jij wilt dat het kind doet maar om het ‘zijnsaspect’. Het einddoel is altijd gelukkige kinderen die later gelukkige volwassenen worden. Om dat te bereiken moeten ze nu sommige dingen leren of er beter in worden. Help ze om zelf dat einddoel ook voor zich te zien door te focussen op het waarom. Leg uit waarom je iets zegt of doet voor hen. Toon ze tegelijk in daden maar zeker ook in woorden hoe dat eruit kan zien.
Weet dat jouw woorden voor kinderen transparant zijn. Hun waarneming is oprecht en diep, ze bevatten meer dan alleen jouw woorden. Ze kijken immers recht in je hart! Dus spreek vanuit je kern, leer communiceren vanuit je hart. Zo worden onze woorden in alle opzichten een inspiratie voor onze kinderen.
