Waar moet je nu toch beginnen in deze maatschappij als het gaat om seksuele weerbaarheid? Kunnen we onze kinderen beschermen tegen de invloed en druk van de samenleving? Het lijkt een haast onbegonnen taak. In deze tijd komen kinderen en jongeren op allerlei, soms echt verwarrende manieren, in aanraking met seksualiteit. Het heeft bijna niets meer te maken met liefde. We zijn kwijt dat liefde een gevoel is waarbij je je gesteund voelt door je omgeving en dat je het vertrouwen geeft om jezelf te zijn. Als deze liefde er niet is of nog erger misbruikt wordt, is het vertrouwen ineens helemaal weg! Het wordt tijd dat we het liefdeloze beeld van seks dat kinderen meekrijgen via bijvoorbeeld (social) media gaan bijsturen.
Creëer het allerbelangrijkste: een warme thuisbasis
Als ouders, familie en leerkrachten maken we zeker het verschil. Hoewel er helaas weinig garanties zijn is een warme thuisbasis wel een heel krachtig wapen. Het geeft kinderen de zekerheid dat er altijd iemand aan hun kant staat. Dat is de zekerheid die kinderen en jongeren nodig hebben om nee te durven zeggen.
#metoo
Hoe slecht het eigenlijk gesteld is met de seksuele weerbaarheid van alle leeftijdsgroepen bleek wel de afgelopen tijd toen #metoo trending topic werd. Als opvoeders kunnen we veel van deze verhalen leren. De verhalen rondom #metoo gingen vrijwel altijd over scheve machtsverhoudingen. Eén man of vrouw die iets gedaan wou krijgen en één man of vrouw die het gevoel had geen nee te kunnen zeggen. Vaak omdat het bijvoorbeeld zijn of haar baas betrof of een persoon met veel meer macht dan het slachtoffer.
Voor kinderen en jongeren zijn scheve machtsverhoudingen eerder regel dan uitzondering. Er is de specifieke macht die bijvoorbeeld onderwijzers, sportleraren en familieleden hebben. Maar afhankelijk van de leeftijd van een kind kan alleen al het feit dat iemand een volwassene is een machtspositie betekenen. En voor buitenbeentjes of onzekere leerlingen is het populairste jongetje van de klas ook iemand met veel gezag. Hoe sterk moet je in je schoenen staan om nee te zeggen tegen iemand die je leven zo enorm kan beïnvloeden? Iemand die je liever te vriend houdt? Dat vereist heel veel zelfvertrouwen, zeker van jonge mensen die zichzelf nog aan het ontdekken zijn.
Foute aandacht
Zelfvertrouwen is dus cruciaal. Maar wat nou als het daaraan ontbreekt? Wat als kinderen helemaal niet zo zeker van zichzelf zijn, bijvoorbeeld omdat zij zich niet gezien of begrepen voelen? Kinderen die thuis liefde, aandacht en warmte tekort komen kunnen dit soms zelf opzoeken, bijvoorbeeld bij foute vriendjes. Of ze zijn extra kwetsbaar voor verkeerde vormen van aandacht. Hoe misplaatst en schadelijk sommige aandacht ook is, het is een blijk van interesse. Iemand die je ziet. Dat creëert een hartverscheurend dilemma. Wel willen dat sommige handelingen ophouden, maar bang zijn dat die ander dan niets meer met je te maken wil hebben.
Het kwetsbare kind heeft nooit de schuld maar… helaas voelt het zich vaak wel schuldig! Schuldig tegenover de ouders, broers, zussen, vrienden…. Juist dit gevoel zorgt ervoor dat het kind het niet gaat vertellen aan de opvoeders of buitenwereld. Daarnaast is het ook vaak zo dat het kind gemanipuleerd wordt door de dader. Niets vertellen want anders…
Voor de duidelijkheid; de schuld van misbruik ligt altijd bij de dader. Kwetsbaar zijn maakt je niet schuldig. Een gebrek aan zelfvertrouwen ligt niet per se aan de opvoeders. En de aanwezigheid van misbruik betekent beslist niet altijd de afwezigheid van een warm en liefdevol nest. We hebben als opvoeders helaas niet overal controle over. Maar het bieden van die veilige thuisbasis is wel één van de belangrijkste ‘succesfactoren’ waar we als verzorgers invloed op hebben. Een thuis bieden waar onvoorwaardelijk van een kind gehouden wordt. Hoe sterker de thuisbasis, hoe meer liefde en aandacht, hoe weerbaarder het kind hopelijk is.
Wat je als ouders of verzorgers kunt doen
Als je kijkt naar #metoo dan zie je dat slachtoffers vaak het gevoel hadden veel te verliezen door nee te zeggen. Of dat ze niks te winnen hadden door erover te praten omdat ze bang waren niet serieus genomen te worden. En andersom; toen de publieke opinie aan de kant van slachtoffers bleek te zijn voelden mensen zich wel gesteund om naar voren te komen met hun verhaal.
Daarin zien we eigenlijk de belangrijkste dingen terug die je als ouder, verzorger, leerkracht of vertrouwenspersoon kunt meegeven:
- De zekerheid bieden dat een kind nooit zijn of haar thuisbasis zal verliezen.
- Een omgeving bieden waarin alles besproken kan worden en het kind serieus genomen wordt.
Als een kind het gevoel heeft altijd terug te kunnen keren naar een veilige thuisbasis dan wordt de kans groter dat het kind op de juiste momenten nee zegt, of op tijd dingen met anderen bespreekt.
Concrete tips
- Leren nee te zeggen. Leer kinderen van jongs af aan te vragen aan de ander of iets mag of niet. Knuffelen, kusjes geven maar ook bijvoorbeeld speelgoed delen. Nee kunnen zeggen hoort bij een positief zelfbeeld. Dat betekent onder andere dat je weet wie je bent en wat je wilt in het leven én wat je niet wilt!
- Nee is nee. Dat lijkt heel vanzelfsprekend maar hoe vaak gooien we daar in de praktijk toch een ‘ja maar’ tegenaan?
- Geen geheimen. Bij jongere kinderen kan dat betekenen spelen met de deuren open. Bij oudere kinderen kun je praten over het verschil tussen bijvoorbeeld verrassingen en geheimen. Niets tegen je moeder zeggen over haar verjaardagscadeau is iets heel anders dan niet durven praten over iets dat op het schoolplein is gebeurd. Als iets in het geheim moet en niemand mag het weten, dan is het waarschijnlijk niet oké.
- Geen verplichte kusjes en knuffels op verjaardagsfeesten enz. als een kind dat niet wil. Anders geef je onbewust aan dat je kind zijn eigen gevoelens en grenzen moet negeren om anderen een plezier te doen. Maar jouw grenzen draaien juist om jou, en niet om die ander.
- Leren vertrouwen op intuïtie. Als een bepaalde situatie of persoon een vervelend gevoel oproept wuif het dan niet weg omdat er (nog) niets is gebeurd. Je hoeft niet gelijk in actie te komen maar erken dat het gevoel er is, en er ook mag zijn. Juist die onbestemde gevoelens die je rationeel nog niet kunt verklaren kunnen een belangrijk signaal zijn.
- Goed voorbeeld geven. Laat kinderen weten, maar vooral ook zien dat ze alles kunnen bespreken met jou. Geef het goede voorbeeld door zelf ook over je gevoelens te praten.
- Geef kinderen liefde en aandacht. Laat hun zelfvertrouwen groeien door thuis of op school een plek te bieden waar ze zichzelf mogen zijn.
- Los je eigen pijn op uit je verleden. Mocht je zelf een situatie meegemaakt hebben waardoor je nog niet neutraal over dit onderwerp kan praten, dan is het hoog tijd om hiermee aan de slag te gaan. Doe je dit niet, dan zal je kind je regelmatig doen herinneren aan je verleden door situaties te triggeren. Vervelend voor jou en het belemmert je om je kind goed te begeleiden.
Open communicatie
Het is natuurlijk mijn stokpaardje maar open communicatie vanuit je hart is wat hier echt het verschil kan maken. Juist als het onderwerp soms lastig is en het moeilijk is om een balans te vinden. Er zijn geen regels in beton gegoten hoe je een onderwerp als seksualiteit moet bespreken, daar moet je als gezin of groep je eigen weg in vinden. Maar wat je wel kan leren is hoe je vanuit je hart kunt communiceren met elkaar en écht kunt luisteren. Contact maken met elkaar en oplossingen vinden. Bedenk dat ‘ik weet het niet’, of ‘ik vind het moeilijk om hierover te praten’ ook open en eerlijke communicatie is. En laat vooral ook zien dat je de meningen en gevoelens van kinderen respecteert zodat zij zelf ook hun eigen meningen en gevoelens gaan respecteren.
Dat kan in woorden zijn maar ook in daden. Bijvoorbeeld; je zoon vindt het niet meer zo prettig als huisgenoten binnen komen lopen bij het douchen of omkleden. Neem dat dan serieus en maak daar afspraken over. Daarmee bevestig je dat het heel normaal is dat anderen rekening houden met of hij iets fijn vindt of niet. Of stel je dochter heeft een naar gevoel bij haar sportleraar. Zeg dan niet; “Ja maar die man doet toch niets wat niet mag?” Zoek samen naar een oplossing die zowel rationeel is als ook rekening houdt met haar onderbuikgevoel. Je kunt haar bijvoorbeeld beloven bij de les aanwezig te blijven of steeds ruim op tijd in de kleedkamer terug te zijn.
Levenslessen voor de toekomst
Als #metoo ons iets geleerd heeft dan is het wel dat er helaas geen garanties zijn m.b.t. de weerbaarheid van je kind, al doe je nog zo je best als opvoeder. Maar ook dat het van wezenlijk belang is om kinderen te laten weten dat wij er als volwassenen altijd voor ze zullen zijn en dat we altijd naar ze zullen luisteren. Geen taboes, bij ons kun je onvoorwaardelijk terecht. Wij staan aan jouw kant. Een boodschap die kinderen best wat vaker mogen horen, toch?
In de cursus True Heart Connection leer je kinderen Sensitief, intuïtief te begeleiden om een veilige warme thuisbasis te creëren. En mocht je die zelf gemist hebben als kind, dan leer je hoe je dit ook voor jezelf kunt toepassen. Ook werken we aan de machtsverhoudingen binnen relaties, het gezin, de klas, de school. Iedereen is gelijk, maar elk heeft aparte verantwoordelijkheden.
